Kerkenvisie: dialoog over de toekomst erfgoed

Welk religieus erfgoed is belangrijk om te bewaren voor de toekomst, waarom en hoe? ‘Kerkenvisie’ blijkt daarbij een zinvol beleidsinstrument dat gemeenten en kerkeigenaren helpt bij deze vragen. Door de kerkenvisies wordt inmiddels strategisch nagedacht over meer dan driekwart van alle gebedshuizen in Nederland (kerken, synagogen, moskeeën en tempels), zo meldt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed RCE.

Van 1 januari 2019 tot en met 31 maart 2021 konden gemeenten hiervoor financiële ondersteuning aanvragen bij het ministerie van OCW. Bijna 70 procent van de gemeenten maakte daar gebruik van. Het programma Toekomst Religieus Erfgoed bood steun bij het opstellen van de kerkenvisies. Twee derde van de respondenten gaf aan dat een impuls van de rijksoverheid een stimulerend effect had. Zonder de financiële bijdrage was er onvoldoende capaciteit, kennis en middelen om de opgave voor kerkgebouwen op te pakken.

Het instrument is recent geëvalueerd onder gemeenten en kerkeigenaren. Beide groepen waarderen dat het onderlinge gesprek in beweging komt en onderkennen dat ze elkaar nodig hebben voor een vervolg.

Concrete afspraken

Gemeenten en kerkeigenaren zijn vrij om zelf vorm te geven aan een kerkenvisie. Die vrijheid is goed bevallen, zo blijkt. In het begin is het vaak even zoeken naar een aanpak die past bij de gemeente en bij de kerkeigenaren. De visies die al afgerond zijn, laten zien dat ze worden vertaald in allerlei concrete afspraken, producten, acties en voorzieningen. Precies waar met de introductie van het instrument kerkenvisie ook op gehoopt was.

Kerkeigenaren kijken vooruit

De resultaten van beide evaluaties komen over het algemeen overeen. Toch zijn er ook enkele verschillen. Zo is er onder kerkeigenaren meer terughoudendheid ten aanzien van deelname aan het kerkenvisieproces. Aan de andere kant geven kerkeigenaren aan dat het kerkenvisietraject op een heel goed moment is gekomen. Naar de toekomst toe ziet men de verbindende rol en de inbreng van kennis vanuit de lokale overheid als cruciaal voor het vervolg.

Het vervolg

De evaluatie kerkenvisies is een resultaat van het Programma Toekomst Religieus Erfgoed. Dit samenwerkingsprogramma eindigde formeel in 2021. Tegelijkertijd brengen de kerkenvisies aan het licht wat de concrete opgaven zijn die aangepakt moeten worden. Het is dan ook duidelijk dat het einde van het programma niet betekent dat de opgave rondom het religieus erfgoed klaar is. Integendeel. De hulpvraag vanuit de gemeenten en kerken klinkt luid en duidelijk, en steun bij de kerkenvisies die nog in ontwikkeling zijn blijft nodig. De partners hebben dan ook afgesproken samen door te gaan. In 2022 bezinnen de partners zich op een vervolg. Gemeenten die aan de slag willen met het opstellen van een lokale kerkenvisie vinden informatie en achtergronden op de website van de RCE.

RCE is kennispartner van MONUMENT 2022.