Monument in de spotlight: Hermitage Amsterdam

Foto: Evert Elzinga

Het Amstelhof aan de Amstel uit 1682 is gebouwd als oudevrouwenhuis door de Diaconie van de Nederlands Hervormde gemeente. In 2007 werden de laatste bewoners (inmiddels ook mannen) overgeplaatst naar andere tehuizen. Het gebouw onderging een ingrijpende metamorfose en opende in 2009 haar deuren als dependance van de Hermitage in Sint Petersburg. Onlangs werden 316 zonnepanelen op het dak geïnstalleerd. In 2020 wil het museum van het gas af en als all electric museum verder gaan met eigen energieopwekking.

Het oude vrouwen- en mannenhuis was tot in de 19e eeuw het grootste tehuis van Nederland. Er was plaats voor zo'n 400 'ouwe besjes'. Het is gebouwd in een sobere classicistische stijl. Karakteristiek voor het Amstelhof is de symmetrische voorgevel aan de Amstel van maar liefst 76 meter breed. Op verzoek van de burgemeesters kreeg het Amstelhof een centrale, monumentale toegang, zoals gebruikelijk was voor voorname gebouwen. Deze toegang was echter voor de sier, via de zijtoegangen hadden de bewoners en bezoekers toegang tot het complex.

Zeer recent zijn er 316 zonnepanelen op het dak van de Hermitage geplaatst. Hiermee is de Hermitage het eerste museum in een rijksmonument dat met zonnepanelen zijn eigen energie opwekt. Het museum is jaren bezig geweest met de voorbereidingen. Het uit 1681 stammende rijksmonument ligt middenin de Grachtengordel, als UNESCO-werelderfgoed een beschermd stadsgezicht. Het gemeentelijke bureau Monumenten en Archeologie heeft er onder andere op toegezien dat de zonnepanelen niet vanaf de straat te zien zijn. 

De twee kleinste van de drie voormalige binnenplaatsen zijn in 2009 overkapt waarbij grote verzonken platte daken zijn ontstaan. Ook de vier hoeken van het gebouw hebben verzonken platte daken. Hier zijn de zonnepanelen op geïnstalleerd. Van maaiveld tot nokvorst zijn er hierdoor geen zonnepanelen te zien. In overeenstemming met het Amsterdamse Bureau Monumenten en Archeologie zijn zelfs de zuidelijk georiënteerde historische pannendaken voorzien van panelen.

De zonnepanelen wekken ruim 80.000 kilowattuur per jaar op, genoeg voor dertig huishoudens of 7 tot 8 procent van het energieverbruik van de Hermitage Amsterdam. Deze besparing op de energierekening is mooi meegenomen, maar de zonnepanelen zijn ook een statement. De Hermitage wil laten zien dat een rijksmonument geen blok aan het been hoeft te zijn. Eerder trok het museum veel bekijks door zijn warmteoverschot uit te wisselen met de iets verderop gelegen Hortus Botanicus. Dankzij een onder de metro door geboorde warmteleiding bespaart de Hermitage per jaar 204.000 kilowattuur aan koeling. De botanische tuin verstookt jaarlijks 123.000 kuub minder gas door warmte van het museum.

Het museum gaat door met verduurzamen. Niet monumentale vensters krijgen dubbelglas en alle overige ramen een isolerende folie. Een van de oude drinkwaterbassins is nog intact. Het plan is om deze oude 'reinwaterkelder' van 20.000 liter te gebruiken voor bewatering van de binnentuin.