Nieuwe functies voor voormalige boerderijen

Foto: AEN

Instandhouden en herbestemmen van agrarisch erfgoed is belangrijk voor de vitaliteit van het platteland. Zestien regionale boerderijenstichtingen en koepelorganisatie Agrarisch Erfgoed Nederland (AEN) maken zich daar sterk voor. Daarbij gaat het om meer dan alleen wonen. De nieuwe functie moet iets toevoegen en bijdragen aan de leefbaarheid van het platteland.

Nederland telt zo’n 80 tot 90.000 historische boerderijen, schat stichting Agrarisch Erfgoed Nederland (AEN). Dat zijn boerderijen van voor circa 1965, waarvan sommige zelfs 300 of 400 jaar oud zijn. Circa 11.000 boerderijen hebben een status van Rijks- of gemeentelijk monument. Veel van deze boerderijen hebben in het verleden al een woonbestemming gekregen, vooral in de jaren 70 toen wonen op het platteland volop in trek was. Dat betreft veelal de kleinere boerderijen. Momenteel zijn het echter vooral de grotere boerderijen van eind 19^e eeuw en de eerste helft van de 20^e eeuw die leeg komen te staan. 

Plattelandsontwikkeling

Dat zijn boerderijen met heel veel ruimte. Boerderijen van dit formaat die eerder al leeg kwamen, zijn vaak opgedeeld in twee of meer woningen. Toch ziet AEN liever andere invullingen dan alleen wonen. “Kijk bij die herbestemming ook naar het sociale aspect. Wat draagt de herbestemming bij aan de plattelandsontwikkeling? Om het platteland in stand te houden zijn nieuwe impulsen nodig. We zien bijvoorbeeld invullingen als zorgboerderijen, maar ook hospices en bedrijven. Gemeenten hebben natuurlijk een bestemmingsplan maar staan hier over het algemeen toch positief tegenover. Ook zij zien het belang van instandhouding van agrarisch erfgoed en zien dit als verrijking van het platteland”, zegt Ewoud van Arkel van AEN.

Idealisme

Een positieve ontwikkeling hierin is volgens Van Arkel de huidige trek vanuit het westen van het land naar het oosten en het noorden. Veel mensen uit het westen willen graag in voormalige boerderijen wonen. De belangstelling is groot. Waarbij veel van deze mensen behoorlijk idealistisch zijn en de boerderijen willen gaan exploiteren als natuurinclusieve boer of met een sociale doelstelling.

Van Arkel wijst er daarbij op dat ook het landschapseffect belangrijk is. “Het gaat ook over het erf en de bijgebouwen. Past de kwaliteit van het erf en de beplanting in de omgeving? Opvallend is dat het Boerderijenfonds – ons stimuleringsfonds voor grote herbestemmingsprojecten – op zijn site recent drie filmpjes heeft gepubliceerd die alle drie gaan over die landschappelijke inpassing.”

Verduurzaming

Naast het vinden van een goede bestemming voor de vele ruimte in deze boerderijen, is ook verduurzaming een belangrijk thema, uiteraard met behoud van de unieke kenmerken van de oude boerderij. Van Arkel pleit voor het gebruik van natuurlijke materialen uit de nabije omgeving, om ook daarin de duurzaamheid na te streven.

AEN is partner en exposant van de vakbeurs MONUMENT 2022.