Op zoek naar Faro

Gastcolumn van Alma Hoekstra over erfgoedparticipatie. “Moet de erfgoedprofessional straks buurtbarbecues gaan organiseren?”

Je zou het niet denken, maar zelfs erfgoed gaat met zijn tijd mee. De erfgoedwereld is namelijk al een tijdje terug begonnen aan de afdaling uit de ivoren toren. Nederlandse erfgoedorganisaties proberen hun blik te verruimen door middel van participatie en discussie. Niet alleen de mening van de professional telt, maar nu ook die van de buurtbewoner.

In 2005 is in de Portugese stad Faro een Europees verdrag opgesteld dat hierbij aansluit. Dit ‘Verdrag van Faro’ benadrukt de maatschappelijke en verbindende waarde van erfgoed en het belang van participatie. Nederland is voornemens het verdrag te ondertekenen. Op verzoek van minister Van Engelshoven (OCW) wordt nu onderzocht wat Faro voor ons land kan betekenen.

Ook ik werd gevraagd om mee te doen aan dit onderzoek. Als liefhebber van alles wat oud is, keek ik eerst een beetje met argwaan naar dit nieuwe verdrag. Tijdens mijn bachelor Planologie leerde ik veel over de ‘bottom-up’ trend. Ik begon mijn studie met het idee dat ik vanaf de tekentafel hele steden zou mogen ontwerpen, maar na afloop bleek dat ik als planoloog vooral buurtbarbecues ging organiseren om de bewoners te betrekken bij nieuwe plannen. Het gevolg: eindeloze discussies en uiteindelijk blijkt dat er niet genoeg geld is om echt iets te verwezenlijken. Door het Verdrag van Faro lijkt de erfgoedwereld steeds meer op diezelfde toer te gaan. Mogen de erfgoedprofessionals, net als planologen, straks ook alleen barbecues gaan organiseren?

Maar hoe meer ik me erin ging verdiepen, hoe relevanter ik dit verdrag vond worden. Het lijkt te passen bij de huidige discussies, zoals die over de Gouden Koets, de beladen standbeelden en het koloniale erfgoed. Erfgoed is niet meer alleen de hoge pief in zijn kasteel, het is steeds meer iets dat iedereen aangaat. Iets waarmee je je eigen identiteit kunt uitdrukken.

Het Verdrag Faro straalt dan ook ideologische, misschien zelfs visionaire ideeën uit. Erfgoed zou mensen verbinden. Het zou maatschappelijke doelen kunnen verwezenlijken. Op papier klinkt het allemaal mooi, maar hoe zit het in de praktijk?

Zo sprak ik met betrokkenen van een gemeenschapsarcheologie-project in Brabant. Het idee van gemeenschapsarcheologie is dat archeologen samen met lokale bewoners opgravingen doen en dat dit de binding tussen de bewoners versterkt. Het zou zelfs maatschappelijke problemen kunnen oplossen. Uit de gesprekken maakte ik op dat het project in Brabant zeker een positief effect had: de bewoners kregen een gezellige en leerzame middag. Maar ligt dit aan de archeologie zelf of had je ook een sportmiddag of schildercursus kunnen organiseren? En dat gemeenschapsarcheologie maatschappelijke problemen zou oplossen… daar waren zelfs de initiatiefnemers niet van overtuigd.

Desalniettemin maken de verhalen over de projecten me blij. Het is iets nieuws, iets anders. De ‘leek’ wordt betrokken bij erfgoed, raakt enthousiast. Faro maakt onze wereld laagdrempeliger en zal het draagvlak vergroten. Hopelijk trekt het de erfgoedwereld uit ons imago van stoffige kerken, grijsaards en enkel glas. Maar vervang ons huidige denken niet in het geheel, laat Faro er een deel van uit maken.

Meer van Alma? Lees hier haar blogs.

Alma Hoekstra is een 23-jarige liefhebber van alles wat oud is. Ze schrijft interviews en blogs voor het Faro-onderzoeksproject van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Daarnaast is Alma hoofdredacteur van De Erfgoedstem en studeert ze Architectuurgeschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam.