Project: transformatie ENKA-Kantinegebouw
Foto BOEi Luuk Smits
Langs het spoor bij Ede aan de rand van de Veluwe ligt de voormalige kunstzijdefabriek ENKA. De ENKA was lange tijd het grootste fabriekscomplex in Nederland. Op het enorme terrein - nu een woonwijk - staan nog altijd diverse rijksmonumenten. Middenin de wijk ligt het opvallende Kantinegebouw met daarin brede school De Ontdekking, kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang.
Aan de opening van De Ontdekking ging een jarenlange restauratie vooraf, mede mogelijk gemaakt door de VriendenLoterij, de Gemeente Ede, de Provincie Gelderland en de Rijksoverheid. De charme van het rijksmonument is behouden, terwijl toch het BENG-predikaat (Bijna EnergieNeutraal Gebouw) is behaald. De bovenverdieping is verhuurd aan kinderdagverblijf Bzzzonder.
Voorbeeld bedrijfskantines
Na beschadiging van de oorspronkelijke schaft- en kleedlokalen van de ENKA in de Tweede Wereldoorlog werd in 1950-1951 een nieuw was-, kleed- en schaftlokaal gebouwd. De vooruitstrevende directie heeft het ca. 4000 m² grote Kantinegebouw destijds laten ontwerpen voor het welbevinden van het personeel. Het ontwerp van de architect D. Masselink was voor die tijd zeer modern en gerieflijk. Het diende dan ook als voorbeeld voor vele andere bedrijfskantines in het land.
Het Kantinegebouw was via loopbruggen verbonden met de productiegebouwen van de kunstzijdefabriek. In de parterre en op eerste verdieping bevonden zich de kleed- en waslokalen. Op de tweede verdieping waren drie schaftruimtes: een grote voor mannelijk fabriekspersoneel, een voor de fabrieksmeisjes en een voor het kantoorpersoneel. Vanaf 1965 nam de vraag naar kunstzijde af en was er zware concurrentie van lagelonenlanden buiten Europa. Dit leidde uiteindelijk tot het sluiten van de fabriek in 2003.
Aangekocht door BOEi
Het voormalige Kantinegebouw bestaat uit een betonconstructie met prefabgevels en een enorme hoeveelheid stalen kozijnen met enkelglas. Kenmerkend zijn de ‘vleugels’ van het gebouw op de tweede verdieping: de luchtbruggen naar de voormalige productiegebouwen. Het pand is in 2011 door BOEi gekocht waarna in 2013 gestart is met de cascorestauratie. De nieuwe functie van het bijzondere pand stond in 2014 al vast: het moest een brede school worden voor de nieuwe wijk op het oude ENKA terrein.
Bij de herbestemming van dit was-, kleed- en schaftlokaal is de intrinsieke kwaliteit en schoonheid van het jaren 50 gebouw zo veel mogelijk in stand gehouden en zijn de nieuwe functies geland binnen de bestaande structuur. De ontwerpprincipes licht, lucht en ruimte van het pand passen perfect bij de nieuwe functies als school, kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang en ruimtes voor het samenzijn en vergaderen van buurtbewoners en andere maatschappelijke instellingen.
Frisse school
In 2020 opende CNS-basisschool ‘De Ontdekking’ alvast haar deuren met 9 lokalen in het souterrain van het voormalige Kantinegebouw. In juli 2021 werd begonnen met de uitbreiding van de school en de inbouw van het kinderdagverblijf en de buitenschoolse opvang op de overige twee verdiepingen. De school telt nu 17 klassen en ruim 500 leerlingen. Het gebouw is voorzien van een BENG-predicaat (Bijna Energieneutraal Gebouw). Dit was een flinke uitdaging voor het van oorsprong niet geïsoleerde betonnen gebouw met enorme vlakken enkelglas in stalen kozijnen. Het gebouw moest aan zowel de monumenteneisen als de eisen voor een schoolgebouw ‘Frisse scholen klasse B’ voldoen. Dat is gelukt door isolatie van de gebouwschil, de inzet van gebiedsgebonden duurzame warmtelevering en gebouwgebonden duurzame elektriciteitsopwekking.