RCE biedt handreiking transformatie erfgoed

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft een handreiking ‘Transformeren met cultureel erfgoed’ opgesteld om partijen meer inzicht te geven.

Deze handreiking geeft inzicht in de wijze waarop een transformatie­kader kan worden opgesteld. Transformatie­kaders helpen partijen die betrokken zijn bij ruimtelijke opgaven om erfgoed vroegtijdig mee te nemen in het transformatie­proces en samen te werken. Dit draagt bij aan een integraal ontwerp met hoge omgevingskwaliteit waarin cultureel erfgoed goed is geborgd.

Arjan de Zeeuw, directeur Kennis & Advies bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), overhandigde de handreiking ‘Transformeren met cultureel erfgoed’ vorige maand aan Metta Streefkerk, directeur Vastgoed­organisatie bij de gemeente Utrecht.

In de praktijk wordt al veel met transformatie­kaders gewerkt. Deze documenten voldoen niet altijd aan de gewenste kwaliteit en scherpte. Zo constateerde adviesbureau SteenhuisMeurs, dat samen met de RCE verschillende transformatiekaders onder de loep nam. De handreiking waarvoor SteenhuisMeurs samen met de RCE het initiatief nam, en die met medewerking van andere overheden en advies­bureaus is opgesteld, moet hier meer richting aan geven. Het document beschrijft een uniforme aanpak, die voor iedere locatie een eigen invulling kan krijgen. Een aantal voorbeelden van transformatie­kaders uit onder andere Eindhoven, Rotterdam en Utrecht, dienen daarbij als inspiratie voor opstellers van toekomstige kaders.

Gemeente als regisseur

Bij gebiedsontwikkelingen waar erfgoed een belangrijke rol speelt zijn veel partijen betrokken, zoals een projectontwikkelaar, eigenaar, ontwerper en gemeente. Gemeenten hebben daarbij een belangrijke rol als regisseur van ruimtelijke processen en zijn bij uitstek de partij die visies en belangen bij elkaar kan brengen. De handreiking ‘Transformeren met cultureel erfgoed’ helpt om met alle partijen zo vroeg mogelijk in het proces samen te werken met gedeelde uitgangspunten, met cultureel erfgoed als vertrekpunt voor de toekomstige ontwikkeling. Het transformatiekader kan in het proces worden ingezet als inspiratiedocument, afsprakendocument in het integrale plan- en besluitvormingsproces of als sturend en kaderstellend document.

Arjan de Zeeuw onderstreepte het belang van vroegtijdig nadenken over de inpassing van cultureel erfgoed in ruimtelijke opgaven: “Ik zie het transformatie­kader als praktisch instrument om aan de voorkant van het proces met betrokkenen de wezenlijke identiteit en geschiedenis van een gebied te definiëren. Wat maakt een plek bijzonder? Hoe kun je de historische betekenis en het aanwezige erfgoed inzetten als ingrediënt voor het ontwerpen aan de toekomst? Door de bestaande kwaliteit van cultureel erfgoed te verbinden aan ontwerpkwaliteit, wordt inspiratie geboden aan gebiedsontwikkelingen, waar het fijn is om te wonen of te werken. De RCE wil in het netwerk van ontwerpers, erfgoedspecialisten, initiatiefnemers en overheden handreiking bieden om erfgoed en ontwerp te positioneren bij de grote verbouwing van Nederland.”

Utrecht

Metta Streefkerk, directeur Vastgoedorganisatie gemeente Utrecht, over transformaties van Utrechtse monumentenlocaties: “Utrecht heeft ongeveer 200 monumenten in bezit. We werken al jaren aan transformaties van die locaties om ze zo toegankelijk mogelijk te maken. Regelmatig adviseert de Rijksdienst daarover. Een mooi recent voorbeeld is Fort De Gagel dat helemaal is gerenoveerd, met als sluitstuk groen aanplanting: 30 bomen en 600 beukenhaagjes. Erfgoed moet toegankelijk zijn en in de buurt passen, langzaam transformeren en de juiste dingen beetpakken. We willen in Utrecht alle lagen inpassen met respect voor het monumentaal karakter. Het lukt ons als gemeente hier en daar al behoorlijk goed om erfgoed, stedenbouw, groen en mobiliteit te integreren met erfgoed als uitgangspunt. Het transformatiekader gaat ons nog meer helpen, met de verdichtings- en energietransitie-opgaven die er nog aan komen.”

De handreiking ‘Transformeren met cultureel erfgoed. Handreiking voor het opstellen van transformatiekaders’ is gratis te downloaden.