RCE selecteert architectuur van Post65

Experimentele woningbouw Post65, de kubuswoningen in Helmond (foto: RCE/Paul van Galen, doc.nr. 523.808)

Staatssecretaris Gunay Uslu laat de RCE een 'beperkte aanwijzings- en selectieprocedure' uitvoeren voor architectuur Post65 (vanaf 1965 – 1990). Zij schrijft dit naar aanleiding van vragen door kamerlid Lucille Werner (CDA) over de bedreiging van cultureel erfgoed uit de periode 1965-1985.

“Het belang van het erfgoed van na 1965 onderschrijf ik. Ik onderken ook dat er gebouwen uit deze periode worden gesloopt”, zo geeft de staatssecretaris aan. “In de verkenning die de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) in 2019 publiceerde naar cultureel erfgoed van de periode 1965–1990 en in de reactie daarop van mijn voorganger d.d. 28 april 2020 is aangegeven dat er toen nog geen sprake was van grootschalige bedreiging. Vanwege de grote ruimtelijke opgaven waar Nederland anno 2023 voor staat en de impact daarvan op het erfgoed, heb ik inmiddels besloten dat een (beperkt) aanwijzingsprogramma nu toch nodig is.”

Overzicht

De RCE heeft, in samenspraak met andere overheden en belangenorganisaties, al een eerste overzicht gemaakt van gebouwen die mogelijk vanuit erfgoed optiek kunnen worden aangemerkt als behoudenswaardig. In een Post 65-programma zal de RCE een beperkt selectie- en aanwijzingsprogramma voorbereiden. Het gemaakte overzicht vormt hiervoor belangrijke input. “Bij de selectie van objecten zal gelet worden op de relevantie voor het historische verhaal van deze periode, het type gebouwen, ruimtelijke spreiding, de spreiding in tijd, het type ontwerper en zowel alledaagse als exceptionele objecten.”

Het aanwijzingsprogramma zal in eerste instantie wel beperkter van omvang zijn dan de 100 of 200 die Werner voorstelde. “Bescherming kan overigens ook plaatsvinden door aanwijzing als rijksmonument, maar ook door middel van bijvoorbeeld opname in het Omgevingsplan (na inwerkingtreding van de Omgevingswet). Overigens is het ook een taak van de gemeenten om cultureel erfgoed te waarderen en te beschermen. Dat geldt ook voor het erfgoed uit de periode 1965–1990 en sommige gemeenten zijn hiermee ook al gestart.”

Een belangrijke reden om nu met deze erfgoedperiode aan de slag te gaan, is volgens de RCE de vraag op welke manier dit erfgoed kan bijdragen aan oplossingen voor grote actuele kwesties zoals de woningnood, de energie- en klimaatcrises en burgerparticipatie. Kijk naar de kenmerkende bloemkoolwijken en woonerven in deze periode. Voor het eerst kregen bewoners vergaande inbreng bij de ontwikkeling van hun woonwijken. Zij kregen hun gewenste veilige straten met ruimte voor groen en spelen. Parallellen met de huidige behoefte aan meer burgerparticipatie bij de inrichting van de leefomgeving zijn inspirerend en duidelijk, stelt de RCE.

Typisch Post 65

In deze periode ontstonden gebouwen, diensten en objecten die we nu als gewoon beschouwen, maar die destijds nieuw waren. Door nieuwe typen woonwijken waarin velen een eigen tuintje met schuurtje kregen, kwamen er de eerste tuincentra, de eerste doe-het-zelf winkels en de eerste woonboulevards. Van de huidige woningvoorraad is 25 procent in deze periode gebouwd. De meeste Nederlanders zijn opgegroeid in Post 65 huizen of gingen naar een school uit de Post 65 periode. De democratisering van cultuur zorgde ervoor dat elke gemeente een eigen theater of cultureel centrum kreeg, soms in de vorm van multifunctionele gebouwen. Globalisering, internationalisering en nieuwe migratiestromen zorgden dat oude wijken een nieuw karakter kregen en moskeeën en migrantenkerken werden gebouwd.

Post 65 erfgoed is echter nog lang niet altijd geliefd bij de burger. Zichtbare materialen uit deze periode zoals beton, Trespa-platen en kunststof roepen doorgaans eerder afschuw op dan dat ze doen denken aan de noodzaak tot behoud. Het risico is dat potentieel erfgoed verdwijnt, waar de samenleving later spijt van krijgt. Veel gebouwen en wijken, maar ook parken naderen een leeftijd dat ze toe zijn aan renovatie, waarbij ook de energie- en milieutransitie ingepast moeten worden. Daarbij is het streven om niet alleen exceptionele objecten te beschermen, maar juist ook alledaagse Post 65 objecten en gebieden.