‘Restauratie-vak meer onder de aandacht brengen’

Er is actie nodig om de instroom van vakmensen in de monumentensector op peil te krijgen. ROP NL (Regionale Opleidingsprojecten) is vol aan de slag gegaan om met name op scholen jongeren te interesseren voor het restauratie-vak.

Op MONUMENT 2025 verzorgt partner en exposant ROP Nederland maar liefst 2 demopleinen.

Het aantal vakmensen in de monumentensector staat onder druk. Door vergrijzing en pensionering, maar ook door gebrek aan instroom. “De instroom in alle technische beroepen is in de loop der jaren minder geworden, maar daarmee is de doorstroom naar het restauratie-vak helemaal klein geworden. Dat geldt niet alleen voor timmerlieden, maar ook voor stukadoors, schilders, natuursteenbewerkers, metselaars, glazeniers en noem maar op”, zegt voorzitter Michel van Erkelens van ROP NL.

“Dat is al jaren aan de gang. Daarom zijn we als ROP NL nu volop aandacht aan het vragen voor het restauratie-vak. Onder meer door voorlichting op scholen. We verzorgen zelf geen opleidingen, maar fungeren daarin eigenlijk als Haarlemmer olie.” ROP NL werkt vanuit vijf regio’s met eigen coördinatoren.

Ouders enthousiast

Eén voordeel heeft het restauratie-vak daarin wel, merkt Van Erkelens. “Ouders zijn er vaak enthousiast over. Die slaan daar op aan. In die zin is het makkelijk te verkopen. Maar je hebt er wel een behoorlijk niveau van kennis en kunde voor nodig. Het is een bredere scholing. Je hebt eerst een basis nodig en kunt pas daarna doorgaan voor de ambachtelijke kant.”

Dat er actie nodig is om jongeren hiermee in aanraking te laten komen, ervaart Van Erkelens onder meer in zijn betrokkenheid bij Bouwmensen Amsterdam (opleidingsbedrijf voor de branche). “We hebben daar zo’n 110 leerling-werknemers in dienst. Daarvan komen er maar zo’n 15 à 20 leerlingen in aanraking met het restauratie-vak, terwijl we in deze regio toch heel veel Rijksmonumenten hebben. Maar ook bedrijven die veel restauraties doen, zijn daar niet fulltime mee bezig. Je hebt zeg maar werk aan de monumentale voorkant, maar ook werk aan de niet-monumentale achterkant. En bij dat laatste gaat het om gewoon regulier werk.”

Van Erkelens realiseert zich dat alle technische branches tekort aan vakkrachten hebben en in die zin dus in dezelfde vijver vissen. “Dat geldt ook voor zij-instromers in de techniek. Maar belangrijk is dat je zorgt dat mensen op de plek terecht komen die bij hen past. Iemand die geïnteresseerd is in zware machines zul je niet met een hamer gaan zien.”

Vak restauratietimmerman

Niettemin blijft het lastig om voldoende mensen te interesseren. “Maar alles wat je aandacht geeft, groeit. Zo werd het vak restauratietimmerman sinds 2016 niet meer aangeboden binnen de kwalificatiestructuur in het MBO onderwijs. Nu is dat toch weer terug in de vorm van Technicus Hout & Restauratie op niveau 3.”

Van Erkelens merkt dat er daarbij ook nog wel wat ambtelijke barrières te slechten zijn. “Liefst zou je per regio alle monumentenvakopleidingen op één plek willen geven, waarin alle MBO onderwijsinstellingen samenwerken ter voorkoming van versplintering. Maar wat je ziet is dat mbo-opleidingen daar moeite mee hebben omdat ieder voor zich zijn aantal leerlingen telt. Het is goed mogelijk om eerst vier jaar lang basis- en vakopleidingen in timmeren, metselen en andere beroepen te volgen aan het ROC. Vervolgens kan hierop worden voortgebouwd met een tweejarige opleiding tot ambachtsspecialist. Met zes jaar werkervaring in de bouwsector vormt dit een uitstekende basis voor de specialistische opleidingen van het Nationaal Centrum voor Erfgoedopleidingen op MBO-niveau 4.”

“Verder is het zo dat binnen de restauratiesector bijvoorbeeld de ERM-richtlijnen een belangrijke rol spelen. Dat zijn uitgebreide documentaties vol met kennis en richtlijnen. Daarnaast is er veel onderzoek en ontwikkeling binnen het vakgebied. Het gaat hier echt om een ‘hogeschool voor de handjes’. We proberen daarom ook havisten te enthousiasmeren voor dit vak.”

Automatisering

Dat automatisering, robotisering of AI het tekort aan mensen zou kunnen oplossen, ziet Van Erkelens nog niet op korte termijn gebeuren. “Je ziet dat wel in nieuwbouw, zoals de woningfabrieken en de metselrobot. Maar voor de ambachtelijke beroepen geldt toch dat het vooral een kwestie is van goed kijken wat je moet doen. Zo ver is AI nog niet. Maar zeg nooit nooit.”

Tot die tijd zal ROP NL er samen met andere organisaties maximaal op inzetten om mensen te interesseren voor het restauratie-vak. “Dat is toch het mooiste vak wat er is”, zegt Van Erkelens vanuit zijn eigen ervaring.