Kennis over vakmanschap gaat verloren

“Werken in de restauratie is als voetballen in de eredivisie. Toch blijft voldoende nieuwe aanwas voor al het vakwerk van de toekomst uit.”

Ron Spaan, zelfstandig erfgoedadviseur en projectleider in herbestemming van gebouwd erfgoed, wist al snel dat zijn passie bij oude gebouwen lag. “Toen ik ooit als Rijksambtenaar een nieuwbouwproject moest begeleiden, vond ik het zonde dat de oude gebouwen niet werden hergebruikt. Nu ben ik al ruim 20 jaar betrokken bij restauratie en herbestemming en zie ik fantastisch vakmanschap voorbij komen. Maar ik maak me ook zorgen, want wie kan de gebouwen over 10 jaar nog vakkundig restaureren? Het ambacht en kennis van het bouwvak raakt langzaam verloren.”

Ron Spaan

Aangestoken door vak coryfeeën
Ron Spaan heeft met 20 jaar ervaring zijn sporen verdiend in de restauratie en herbestemming. Na enkele jaren werkervaring in de gewone bouw besloot hij een studie bouwhistorie te volgen. Daar werd hij aangestoken door het enthousiasme en de verhalen van de coryfeeën uit de restauratiewereld die als docent voor de klas stonden, en verloor hij zijn hart aan oude gebouwen. Inmiddels staat hij zelf voor de klas bij de Hogescholen Utrecht, Arnhem-Nijmegen en het Nationaal Restauratie Centrum. Ook is hij bij Stichting ERM als projectleider betrokken bij de richtlijnen voor de restauratiekwaliteit.

Eredivisie van de bouw
“Werken in de restauratie is als voetballen in de eredivisie. Toch is er een enorme uitdaging van het uitblijven van voldoende nieuwe aanwas voor al het vakwerk van de toekomst. Er bestaat geen goede voorbereidende opleiding meer, waar de basiskennis van het bouwvak wordt geleerd. Ook is het respect voor werken in de bouw niet erg groot in Nederland en wordt het kantoorwerk meer gestimuleerd en is dus aantrekkelijker voor jongeren. Als je dat vergelijkt met bijvoorbeeld Duitsland is daar een groot verschil. Daar heeft de traditionele meester hoog aanzien op de bouw en in de maatschappij en wil iedere gezel die status behalen . Ook zie je dat daar vanuit vroeger consistent goede opleidingen worden aangeboden. Daar kan Nederland een voorbeeld aan nemen.”

Digitalisering van vakmanschap
“In Nederland werken we ook hard aan het aantrekkelijker maken van het vakmanschap. Het vak wordt steeds digitaler. Onderdelen worden op de bouw digitaal gescand en later uitgewerkt op de computer en vervolgens CNC gefreesd. Daarmee wordt werken op de bouw gecombineerd met computerwerk op kantoor. De toekomstige vakman moet dus ook handig zijn met computers. Maar het begint allemaal met een fatsoenlijke bouwopleiding, waarmee de jonge vakman, zonder enige vaardigheid,  niet eerst nog een aantal jaren in de leer moet bij een aannemer, maar al een stuk zelfstandiger kan starten. Er wordt vanuit de overheid wel geroepen dat monumenten en ambachtsopleidingen belangrijk zijn, maar ondertussen wordt er onvoldoende voor gefaciliteerd.”

“Zo zijn restauratie Metsel- en timmerwerk  dankbare beroepen. Het gaat niet om meters maken, maar om details. En er blijven geschiedenis en prachtige gebouwen mee behouden voor de toekomst. Ik hoop dat ik met mijn kennisoverdracht en enthousiasme de jongelui net zo kan aansteken als ik destijds werd bevangen met het monumentenvirus.”

Vakmanschap is een van de leidende thema’s van MONUMENT. Ron Spaan verzorgt voor ERM op MONUMENT ook de presentatie: “Monumentenzorg in beweging: een overzicht van marktontwikkelingen systemen”.