Industrieel erfgoed ENCI wordt monument
Foto: Sergé Technau, RCE, doc.nr. 517.484
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en gemeente Maastricht starten de procedures tot bescherming van het industrieel erfgoed binnen het ENCI-gebied. Voorstel is om in totaal vijf (clusters van) rijksmonumenten aan te wijzen, inclusief de imposante Oven 8. Dit naast gemeentelijke monumentale (bouw)werken.
Het ENCI-gebied in het zuiden van Maastricht is een uniek stukje natuur met industrieel erfgoed. De mergelgroeve vormt samen met de imposante bedrijfsgebouwen en installaties van de voormalige cementfabriek een landschap, dat bijzonder is voor Limburg en Nederland. De kalksteenwinning en cementproductie zijn verleden tijd en het gebied is volop in transitie.
Onderdeel van een duurzame en toekomstbestendige transitie vormt de aanwijzing van gemeentelijke- en rijksmonumenten binnen het voormalig ENCI-gebied, die het tijdperk van de bloeiende cementproductie blijvend zullen markeren. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) – in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) - en de gemeente Maastricht startten daarom officieel de procedures tot bescherming van het industrieel erfgoed binnen het ENCI-gebied.
Symbool voor innovatie
Minister Bruins (Cultuur): "De gebouwen van de Eerste Nederlandse Cement Industrie zijn niet alleen iconische erfstukken van onze industriële geschiedenis, maar staan ook symbool voor de innovatieve kracht van Nederland. Zij herinneren ons eraan hoe de Nederlandse cementindustrie de basis heeft gelegd voor onze moderne infrastructuur en het fundament was voor zo veel andere gebouwen. Ik ben blij dat deze bouwwerken op het terrein nu door de monumentenstatus beschermd worden.”
Sinds 2010 werkt de gemeente Maastricht samen met de Provincie Limburg, ENCI en vervolgens Limburg Real Estate (LRE) als eigenaar van het bedrijventerrein, Natuurmonumenten en bewonersgroep Sint-Pietersberg Adembenemend (SPA) aan een toekomstvisie voor het ENCI-terrein. In 2021 werd een cultuurhistorische verkenning voor het gebied uitgevoerd op basis waarvan de Rijksbouwmeester adviseerde tot toekenning van de Rijksmonumentale status aan het gehele ENCI-terrein, inclusief de groeve. Eén jaar later gaf het ministerie van OCW de RCE de opdracht om, samen met de gemeente en de provincie, de bescherming te onderzoeken en zo tot instandhouding van het industrieel erfgoed te komen.
In de afgelopen jaren is er tussen de drie overheden intensief gewerkt aan een gezamenlijke beschermingsstrategie. Wethouder Stedelijke Ontwikkeling & Cultureel Erfgoed, Frans Bastiaens: “Ons huidige landschap kunnen we enkel naar waarde schatten als we de geschiedenis ervan kennen en waarderen. Ons erfgoed is identiteitsbepalend en helpt in het vorm geven van de toekomst van dit unieke gebied en bedrijventerrein. De monumentale fundamenten vormen de voedingsbodem van nieuwe, creatieve en duurzame bedrijvigheid.”
Maastrichts Planologisch Erfgoed
De thematische wijziging van het omgevingsplan van de Gemeente Maastricht wijst cultuurhistorisch erfgoed in verschillende categorieën aan, in lijn met de systematiek binnen het Maastrichts Planologisch Erfgoed (MPE). Deze categorieën zijn: dominante bouwwerken, kenmerkende bouwwerken, waardevolle cultuurhistorische elementen. Daarnaast wordt er een cultuurhistorisch attentiegebied aangewezen. Dat omvat naast het industrieterrein van de voormalige ENCI (inclusief alle bedrijfs- en kantoorbebouwing en de directeurswoning) onder meer ook de groeve, de visvijver en het bos- en recreatiegebied op en rondom de heuvel ‘D’n Observant’. Deze onderdelen maken deel uit van het ENCI-complex en vormen hierdoor een cultuurhistorische, landschappelijke en sociaaleconomische samenhang.
De 'ENCI', zoals de voormalige cementfabriek in de volksmond wordt genoemd, leeft in de harten van veel Maastrichtenaren en de groeve is een geliefd natuurgebied voor inwoners en vele recreanten uit binnen- en buitenland.
Wethouder Frans Bastiaens: “We willen iedereen deel laten uitmaken van het proces tot aanwijzing van gemeentelijke- en rijksmonumenten. Ik ben dan ook trots om de lancering van een nieuwe webpagina aan te kondigen, waarop de monumentale bouwwerken binnen het ENCI-gebied op toegankelijke en overzichtelijke wijze worden gepresenteerd. Deze webpagina is tot stand gekomen vanuit een samenwerking tussen de gemeentelijke afdelingen cultureel erfgoed, stedelijke ontwikkeling en communicatie met dank aan de bijdrages vanuit de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.”