Project: monumentale bunkerboerderijen

Vliegbasis Deelen is in met 700 hectare een van de grootste Rijksmonumenten van Nederland. (Foto: RCE, documentnummer 529665 OBriinkkemper P1050381)

Bij Arnhem staan bunkers die vermomd zijn als boerderijen. Het Rijksvastgoedbedrijf zorgt voor het behoud en gaat dit jaar vijf bunkers opknappen. De bunkerboerderijen zijn Rijksmonumenten.

Vliegbasis Deelen ten noorden van Arnhem is met 700 hectare een van de grootste rijksmonumenten van Nederland. In de buurt van het oude vliegveld liggen, verscholen in het bos, twee kleine en ogenschijnlijk onschuldige ‘dorpjes’. Maar de plaatstalen boerderijluiken en wanden van meer dan een halve meter dik verraden dat het niet om doorsnee boerderijtjes gaat. Het zijn vermomde Duitse bunkers van een Fliegerhorst, een grote Duitse luchtmachtbasis uit de Tweede Wereldoorlog. De boerderijen en andere dorpsgebouwen waren in werkelijkheid hangaars en barakken. De Duitsers hoopten zo de basis te camoufleren en zich aan de aandacht van geallieerde piloten te kunnen onttrekken.

Het terrein ging na de oorlog naar Defensie en in 2007 wees de toenmalige Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten alle bunkerboerderijen aan tot rijksmonumenten. Deze status bracht een verplichting met zich mee voor het Rijksvastgoedbedrijf (RVB): de verwaarloosde gebouwen moesten opgeknapt worden.

Luchtmobiele Brigade

Het RVB is vanaf toen begonnen met het één voor één aanpakken van de Duitse bouwwerken: van de grote vliegtuighangaars tot aan de kleine toilethuisjes. Inmiddels zijn de bunkerboerderijen aan de beurt. De vijf boerderijen hebben te lijden onder houtrot en betonrot en ook zat er asbest in het dak verwerkt. Het schilderwerk buiten moest aangepakt, net als de gebroken dakpannen.

De bunkerboerderijen hebben niet alleen historische waarde aandacht, ze zijn ook vandaag de dag nog erg belangrijk voor Defensie. Het merendeel van de oude bunkers gebruikt Defensie als kantoor, slaapverblijf of opslagplaats. Ze horen bij de Oranjekazerne, de thuisbasis van de 11e Luchtmobiele Brigade. Dit onderdeel van Defensie heeft 3000 manschappen in het gebied waarvan de leerlingen door de week op de kazerne overnachten.

Na de restauratie voldoen de bunkers weer aan de eisen van deze tijd, zonder de oorspronkelijke structuur aan te tasten. Het uitgangspunt is om - waar mogelijk - oude materialen te behouden en herstellen. Dat kan voor een deel bij de ramen, deuren, kozijnen en betonkaders. Asbest in het dakbeschot wordt natuurlijk verwijderd en vervangen door houten beplating. Ook de dakpannen worden vernieuwd. Omdat de monumenten broos zijn, is regelmatig onderhoud nodig. De verwachting is dat de gebouwen na de opknapbeurt weer tien tot vijftien jaar mee kunnen.