School en ENKA winnen Duurzaamheidsprijs
Het ENKA-kantinegebouw is door BOEi verduurzaamd en herbestemd tot school. (Foto: BOEi/Cees Jan Dijkshoorn)
Voor het derde jaar op rij zijn de Erfgoed Duurzaamheidsprijzen uitgereikt. In de categorie particulier ging de prijs naar de herbestemming van een voormalig schoolgebouw uit 1893 in Middelburg. Deze is omgebouwd tot een duurzame en comfortabele woon- en werkruimte. In Ede was het herbestemmingsspecialist BOEI die het voormalige kantinegebouw van ENKA restaureerde en herbestemde tot een bijna-energieneutrale (BENG) 'brede school'. Zij wonnen daarmee de Erfgoed Duurzaamheidsprijs in de categorie zakelijk.
Dit jaar hadden zich 33 monumenten aangemeld. In het voorjaar kon het publiek stemmen om projecten te nomineren; ruim 7000 stemmen zijn toen uitgebracht. Vervolgens is voor beide categorieën een gewogen top 10 samengesteld. Daarna kozen de directieleden van de drie initiërende organisaties in elke categorie drie genomineerden. Uiteindelijk hebben de deelnemers van de Week van het Duurzaam Erfgoed met hun stemmen de winnaars bepaald. De prijsuitreiking vond plaats tijdens het congres van de Week van het Duurzaam Erfgoed bij Museum Singer Laren.
Het unieke project in Middelburg toont aan dat functieverandering in combinatie met de huidige energie- en comforteisen ook voor een verlaten schoolgebouw goed mogelijk is. En dit alles met respect voor de historische waarde. Wat dit project zo bijzonder maakt, is de toewijding van de eigenaar om het schoolgebouw niet alleen te behouden maar ook te verduurzamen. Daarbij is rekening gehouden met de nodige vereisten omtrent energiezuinigheid, veiligheid, gezondheid en comfort. Het toont duidelijk dat verduurzaming en functieverandering niet ten koste hoeven te gaan van de monumentale waarden. En dat er zelfs een energielabel A+ te behalen is.
ENKA
Bijzonder aan het BOEi-project ENKA is de manier waarop weloverwogen is ingegrepen in het monument. Zo is er gekozen om het pand eerst casco te beschermen en te restaureren en daarna pas te herbestemmen. De transformatie is dan ook gefaseerd uitgevoerd: 1. behouden (wind en waterdicht); 2. restaureren en 3. herbestemmen.
Dit herbestemmingsproject is volgens de jury een schoolvoorbeeld voor de monumentensector. Het laat zien dat door zorgvuldig restaureren en vernieuwen, zelfs gebouwen met een zwaar industrieel verleden, een moderne, duurzame en maatschappelijke functie kunnen krijgen. Dit is een inspirerend bewijs dat erfgoed niet alleen bewaard, maar ook getransformeerd kan worden naar de behoeften van de toekomst. Waar vroeger arbeid centraal stond, wordt nu gebouwd aan de toekomst van leren, duurzaamheid en gemeenschap.
Het schoolgebouw in Middelburg en de ENKA kantine wonnen van de andere vier genomineerden. In de categorie particulier zijn een verduurzaamde monumentale woonboerderij in Piaam en een monumentaal woonhuis in Rijkevoort net buiten de prijzen gevallen. In de categorie zakelijk waren dat de herbestemde Antoniuskerk in Rekken tot dorpshuis 2.0 en het verduurzaamde beschermd stadsgezicht ‘De Gentiaanbuurt’ in Amsterdam.
Doel van de prijs
Het doel van de Erfgoed Duurzaamheidsprijs is om te laten zien dat erfgoedwaarden geen belemmering zijn bij verduurzaming, maar dat zij onderdeel zijn van de oplossing. De Erfgoed Duurzaamheidsprijs is in 2022 in het leven geroepen toen ‘Duurzaamheid’ het thema was van Open Monumentendag. Omdat het verduurzamen van monumenten echt anders en complexer is dan het verduurzamen van nieuwere woningen én om monumenteigenaren te inspireren en te laten zien wat er wél kan is de Erfgoed Duurzaamheidsprijs in 2023 en in 2024 opnieuw georganiseerd.
De organisatie van de prijs is in handen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), het Nationaal Restauratiefonds en stichting Nederland Monumentenland.
Van beide winnende projecten zijn video-impressies gemaakt.