Throwback: de beurs op met redacteur Henk Wind 

Het is al weer even geleden, maar we blikken nu eenmaal met veel plezier terug op die geslaagde editie van de vakbeurs MONUMENT, afgelopen mei in de Brabanthallen. Onze redacteur Henk Wind was er ook een dagje en deed verslag van zijn observaties.

Door Henk Wind

"De vakbeurs MONUMENT 2024 was in alle opzichten geslaagd. Er was veel te beleven op de beursvloer, met volop aandacht voor de diverse ambachten, maar ook voor restauratie, conservering en onderhoud. Daarnaast waren energie, isolatie en verduurzaming belangrijke thema’s. Het aanbod was zeer divers, met standhouders die jaarlijks deelnemen maar ook nieuwe exposanten."

Metalen stal- en kerkramen met dubbel glas

"Van Dijk Metaaldesign was een van de nieuwe exposanten op MONUMENT. Het bedrijf trok de aandacht met metalen ramen in diverse vormen en profielen, voorzien van dubbel glas en geschikt voor renovatie van monumenten als kerken en boerderijen.

Van Dijk Metaaldesign kan eigenlijk elke vorm ramen maken, inclusief vrije vormen die uit metaal gesneden worden. In basis heeft het bedrijf drie profielen beschikbaar: een plat profiel voor industriële look, een halfrond profiel voor traditionele look en een driehoekig profiel voor authentieke look. Van Dijk maakt daarmee een binnen- en een buitenraam, die met een kunststof afstandhouder van elkaar gescheiden blijven. Tussen de twee ramen komt één ruit van HR++-glas. Dat het één ruit is, is niet zichtbaar want op elke staallijn van het raam plaatst de glasleverancier ook een extra afstandhouder tussen het dubbele glas.

De ramen worden in het werk gemonteerd. Als eerste wordt het frame in de gevel vastgeschroefd. Daarna wordt middels een glaslat het glas in het frame geplaatst. De randprofilering is zo uitgevoerd dat het raam aan de binnenkant kan worden afgekit en deze aan de buitenkant kan worden afgevoegd.

Van Dijk Metaaldesign leverde de ramen al voor diverse projecten, waaronder ook monumentale panden. “Of het wordt toegestaan hangt heel erg af van de plaatselijke situatie. De ene keer wordt het nut van isolatie en verduurzaming ingezien en wordt het wel toegestaan; de andere keer ligt de nadruk op behoud van authenticiteit en mag het niet. Toch is dit wel de beste oplossing. Je kunt wel een voorzetruit plaatsen, maar dan verander je de uitstraling nog veel meer en heb je kans op vocht en vuil.”

Ambachtelijk handwerk live op de beurs

"Handwerk en ambachten zijn onmisbare schakels bij monumentenzorg en restauratie. Op onder meer het Ambachtenplein van de beurs werden diverse live demonstraties gegeven. Daartussen zat een tekenaar van Dijkstra Friese Kleiwarenfabriek rustig te schilderen op tegeltableaus.

Dijkstra Friese Kleiwarenfabriek was aanwezig met een stand met diverse producten, maar dus ook met het ambacht van tegeltekenaar of eigenlijk plateelschilder. Zij brengen met de hand tekeningen aan op ongebakken witte glazuur. Tijdens het bakken versmelt het schilderwerk in de onderlaag.

Dijkstra Friese Kleiwarenfabriek doet dit werk veel, met name op de Friese tegels van het formaat 13x13 centimeter. Dat kan gaan om nieuw werk, maar ook om restauratie waarbij nieuwe tegels dienen als vervanging van tegels die verloren zijn gegaan. Oude tekeningen of tegels kunnen dan als voorbeeld dienen.

Ook diverse opleiders in monumentenzorg waren actief op de beurs, waaronder Bouwmensen uit Den Bosch die mooi metselwerk lieten zien. Het Neerlandsch Stucgilde was aanwezig met meerdere restauratiestukadoors. Diverse meesterrestaurateurs lieten zien wat er in stucwerk allemaal mogelijk is en welke technieken en materialen beschikbaar zijn. Dit onder het motto ‘Als stucwerk meesterwerk moet zijn’. Ook buiten het ambachtenplein lieten restauratiebedrijven in hun eigen stand hun vakwerk zien.

Daarmee was MONUMENT opnieuw een toonbeeld van de gedrevenheid, de liefde voor het ambacht en de vakbekwaamheid in de branche."

Warmte reflecteren in plaats van isoleren

"Thermische isolatie voor interieurs. Dat is wat er op de verpakking van Aero-Therm staat. Aero-Therm is een coating die zorgt voor warmtereflectie. En dus gaat er minder energie verloren.

Aero-Therm is zeer geschikt voor monumenten waar isoleren van gevels lastig is. De coating is slechts 1 mm dik en wordt aan de binnenzijde opgebracht. De laag kan gepolijst worden waarna die kan worden voorzien van een afwerking middels verf. Bij voorkeur met een product van Keim omdat die door zijn soortgelijke opbouw een zeer goede hechting geeft op Aero-Therm, zo zegt de leverancier.

De werking van Aero-Therm berust op reflectie. Het product bevat daartoe onder meer minuscule glasparels van 30 micron en vacuüm. De warmte blijft daardoor langer binnen. Dat is onafhankelijk van de kleur van de toplaag. Extra voordelen zijn de akoestische werking van de coating, alsmede vochtregulering. Ook kan Aero-Therm bijdragen aan een verhoogde brandvertraging.

Aero-Therm is er voor wanden, maar ook voor vloeren. Tevens is er een exterieur-coating, die vooral geschikt is voor toepassing op daken."

Monumentale oplossingen in isolerend glas

"Veel warmte gaat verloren door het enkel glas dat van oudsher in monumenten zit. Het authentieke glas is echter wel bepalend voor de uitstraling. Zo maar vervangen door standaard HR++-glas is dan ook vaak niet mogelijk. Op de beursvloer waren diverse leveranciers te vinden die hier oplossingen voor hebben.

Bij die oplossingen speelt de isolatiewaarde van het glas een rol, maar ook het glasoppervlak. Getrokken glas heeft een ander doorzicht maar ook ander aanzicht. Belangrijk is vaak ook de dikte. In oude kozijnen past geen dik glaspakket, terwijl behoud van de originele kozijnen belangrijk is voor het aanzicht. Vacuümglas kan dan een oplossing zijn. Maar ook voorzetramen – of achterzetramen – kunnen een aanzienlijke verbetering van de isolatiewaarde geven.

Vooral bij monumenten blijft verduurzaming en verbetering van de isolatie maatwerk. Duidelijk werd wel dat voor vrijwel elke situatie en wens bij de diverse leveranciers wel een oplossing te vinden is. Of die ook de goedkeuring van monumentencommissies krijgt, is vaak sterk afhankelijk van de situatie."

Ook voor advisering, subsidie en verzekering

"Naast aandacht voor de ambachtelijke kant en producten was op MONUMENT ook de adviserende kant goed vertegenwoordigd. De aanpak van monumenten vraagt veel kennis op diverse vlakken, van technische mogelijkheden tot vergunning en van subsidies tot verzekering.

Een van de vaste deelnemers aan de beurs is de Raad voor het Cultureel Erfgoed, tevens kennispartner van de beurs. Vanuit een stand in een bijpassende monumentale interieurstijl wisten de medewerkers weer veel ondersteunende adviezen te geven, maar de RCE droeg ook bij aan het kennisprogramma van de beurs. Onder meer verzorgde de RCE met partners een workshop over het Ontzorgingsprogramma Verduurzaming Monumenten. Dit programma is gestart om eigenaren van rijksmonumenten te ondersteunen in hun weg naar het verduurzamen van hun monument. Het programma wordt uitgevoerd door het Nationaal Restauratiefonds (NRF), dat ook een stand op de beursvloer had.

In het Ontzorgingsprogramma krijgen eigenaren advies en begeleiding van een Duurzame Monumenten adviseur (DuMo-adviseur) bij bijvoorbeeld de keuze aan maatregelen voor verduurzamen, beoordelen van plannen en/of offertes, een financiering- of subsidieaanvraag of de vergunningsaanvraag.

Een van de andere kennissessies waar de RCE bij betrokken was, was die over verduurzaming van religieus erfgoed. Maar de organisatie richtte zich ook specifiek op erfgoed-/beleidsambtenaren van gemeenten met voorlichting over het afwegingskader voor vergunningverlening voor verduurzaming van monumenten. Met dat afwegingskader wil de RCE zorgen voor een uniforme (landelijke) afweging.

Andere organisaties op de beursvloer waren onder meer Stichting ERM (Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg) en NRC/NCE (Nationaal Restauratie Centrum / Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen). Daarnaast waren er ook adviserende partijen aanwezig uit het bedrijfsleven, zoals Kokon Architectuur en Nebest, maar ook Donatus en BOEi."