“Innoveren van verduurzaming is meer dan techniek”

Verduurzamen van monumenten is niet altijd gemakkelijk. Toch zijn er genoeg mooie voorbeelden van geslaagde projecten, waarbij zelfs grote monumenten van het aardgas af zijn gegaan. Wim van der Woerdt, Teamleider Advies van De Groene Grachten, constateert dat daarvoor vaak innovaties nodig zijn die meer aan de proceskant zitten dan in de techniek.

De Groene Grachten is als ingenieursbureau breed betrokken bij verduurzaming van monumenten. Het adviseert en begeleidt eigenaren – zowel particulieren als bedrijven en overheden en bewonerscollectieven – bij de verduurzaming van gebouwen, zoals woningen en bedrijfspanden en maatschappelijk vastgoed, maar ook hele gebieden zoals historische binnensteden. De Groene Grachten voert ook bredere opdrachten uit voor gemeenten. Zo onderzoekt het bureau momenteel voor de Gemeente Delft hoe de gemeente eigenaren kan stimuleren om hun woning te isoleren.

“Verduurzamen van een monument kan veel gedoe zijn. Terwijl wij dagelijks zien dat het kan. Er zijn inmiddels tal van inspirerende voorbeelden waar het gelukt is. Maar eigenaren weten vaak niet goed wat er wel of niet mag en zien op tegen de procedures van vergunningaanvragen. In een project voor een bewonersinitiatief in Sloten Amsterdam hebben wij inzichtelijk gemaakt wat is toegestaan en hoe die procedures verlopen. Daarmee krijgen eigenaren ook meer zekerheid dat hun aanvraag wordt goedgekeurd. Ook dat mag je innovatie noemen.”

Vooral bestaande technieken

“Technische oplossingen zijn inmiddels ruim voorhanden. De uitdaging zit vaak vooral in het juist toepassen van bestaande technieken. We adviseren daar uiteraard veel over, zoals over de mogelijkheden van isoleren, ventileren, warmtepompen en zonnepanelen, over de risico’s daarvan, over het voorkomen van vochtschade en de noodzaak van ventileren en dergelijke.”

“Uiteraard kijken we bij een pand eerst naar de mogelijkheden van isoleren. Daarna gaan we kijken naar mogelijke bronnen van energie. Bij een monument is dat niet altijd zo gemakkelijk. Je zet niet zo maar een buitenunit van een warmtepomp op een dak en ook PV-panelen kun je niet altijd plaatsen. Daarbij kijk je ook verder. Zo ligt ons eigen monumentale kantoorpand naast een hotel. Het kantoor heeft behoefte aan verwarming; het hotel juist aan koeling. Dan kun je energie uit gaan wisselen en dat gebeurt nu ook met een WKO.”

“Zo zoeken we altijd de best passende oplossing voor wens of vraag. Producenten innoveren uiteraard ook in hun producten. Dankzij ons multidisciplinair team kunnen we die ontwikkelingen op de voet volgen. Maar in de praktijk lopen we vaak tegen heel andere belemmeringen aan dan alleen techniek.”

“Als een pand aan het water ligt, kan aquathermie bijvoorbeeld interessant zijn. De techniek daarvan is ook wel bekend. Wij kunnen voor de eigenaar dan berekeningen maken om investeringskosten en besparingen te bepalen. Waar we concreet echter tegenaan liepen bij een project was dat we de kade voor aquathermie wilden benutten. Dan stuit je echter op juridisch vlak op drempels. De kade is eigendom van de gemeente en om aquathermie te realiseren heb je een recht van overpad nodig. Dat soort aspecten kun je gemakkelijk over het hoofd zien als je gaat verduurzamen.”

Samenwerking

Van der Woerdt ziet bij de verduurzaming van historische gebouwen en gebieden ook grote voordelen in samenwerking. “Eigenaren kunnen samen optrekken. Ik ben ook betrokken bij een energiecoöporatie die een warmtenet wil aanleggen. Dat móet je wel samen doen. Maar ook isoleren en verduurzamen kun je samen doen. Dan kun je schaalvoordeel halen en elkaar inspireren. Dat kan op basis van locatie, maar ook op basis van typologie van gebouwen. Het gaat ook sneller dan pand voor pand te verduurzamen. Je ziet daarbij tevens dat goede voorbeelden anderen weer inspireren om ook te verduurzamen.”